Struinend door achteraf straatjes van de oude stad kom ik vaak zwarte muren tegen. Vaak blinde zijmuren besmeerd met pek, teer of zwarte verf.
Waarom? Ik heb me laten vertellen dat dit in de volkswijken door de bewoners werd gedaan om hun huizen te beschermen tegen de regen, met name tegen het binnentrekken van vocht door de muren. Want veel van de oude huizen in de volkswijken hebben buitenmuren zonder spouw. Deze enkelsteens muren zorgen altijd voor vochtproblemen. Tenzij je de buitenkant insmeert met pek. Het houdt het vocht inderdaad tegen. Maar in al die dagen dat de zon schijnt, wordt het binnen bloedheet.
Tot 1870 waren de meeste huizen in Istanbul gebouwd van hout. Dat was goedkoop en praktisch, want houten huizen zijn flexibeler tijdens de vele aardbevingen die de stad troffen.
In 1870 was de laatste grote brand in de stad, in de wijk Pera, waar de Europeanen woonden. Meer dan 3.000 woonhuizen en andere gebouwen gingen in vlammen op, waaronder de Britse ambassade. Het inferno verwoestte twee derde van de wijk en naar schatting honderden inwoners vonden de dood. Ook stenen gebouwen zoals hotels, nachtclubs, theaters, kerken, moskeeën, en ambassades vielen ten prooi aan de vlammen. Door de vele houten huizen, de nauwe straten en de sterke wind uit het noorden verspreidde het vuur zich als een lawine door de wijk.
Voor de sultan was deze catastrofe de aanleiding om een algeheel verbod af te kondigen op de bouw van houten huizen. Dus de houten huizen die nu nog her en der in de stad te zien zijn stammen allemaal uit de Ottomaanse tijd van voor de grote brand van 1870.
Tot de zestiende eeuw waren de meeste huizen in Nederland ook gebouwd van hout. Wegens het brandgevaar begonnen de grote steden het bouwen in hout tegen te gaan. Stenen zijmuren werden verplicht in Amsterdam na de grote stadsbrand van 1652. Ook in andere grote steden in Europa, zoals Londen en Parijs, gebeurde dat in de middeleeuwen. In Istanbul dus pas 200 jaar later.
De arme Turken die in steeds grotere getale vanaf het platteland naar Istanbul verhuisden, waren dus ook gedwongen om hun huizen van steen te bouwen. Veel duurder dan van hout, dus werd er zoveel mogelijk op bakstenen bezuinigd: vandaar die enkelsteens muren die met teer, pek of zwarte verf werden ingesmeerd.
Mij fascineren ze altijd: vele zijn verweerd door regen en zon, zijn versleten en hebben daardoor interessante patronen gekregen. Vaak lijken ze op abstracte schilderijen of surrealistische kunstwerken wanneer er een raam op uitkomt met de was aan een lijn.
Zie hier een paar voorbeelden.
Meer ontdekken van mijn Istanbul?
Bestel mijn Wandelgids dan hier https://bit.ly/2K47UFS