Cadeautjes op de laatste avond van het jaar
Foto’s: Slawomira Kozieniec
“Chestnuts roasting on an open fire. Jack Frost nipping at your nose”, klinkt het in de Teşvikiyelaan in hartje Istanboel. De zoetgevooisde baritonstem van Nat King Cole brengt iedereen die het hoort in kerststemming. Hij zingt over het roosteren van tamme kastanjes, kalkoen voor het diner, Santa die zijn slee heeft volgeladen met kadootjes, en hij wenst iedereen tot slot een ‘Merry Christmas’.
Een lichte motregen daalt langzaam neer en het is winters koud. Toch heerst er in Istanboel in dit jaargetijde een behaaglijk warme en gezellige sfeer, vooral door de talloze kerstdecoraties. Met rood als dominante kleur. In allerlei variaties. Van steenrood en bordeaux, tot koraal- en tomatenrood.
Tientallen gele taxi’s persen zich door de straten, alsof het New York is. Voor geduld hebben Turkse automobilisten geen geduld. De claxon lijkt hun favoriete speeltje, hoewel er voldoende verkeersborden hangen die aangeven dat toeteren om aandacht te trekken of als emotionele uiting strafbaar is. Geen politieagent te zien die bonnen uitdeelt aan overtreders. Waarom niet? Een oudere dame, die zich aan het lawaai ergert, haalt moedeloos de schouders op en zegt ‘Burasi Türkiye’ – ‘zo gaat dat hier nu eenmaal in Turkije’.
Vanuit de richting van de Osmaanse Teşvikiye buurtmoskee komt houtskoolrook en een vage geur van barbecue aanwaaien. Een venter roept ‘buyurun, kestane kebab’ – kijk eens, geroosterde kastanjes!’ Met een kleine metalen grip stapelt hij de opgezwollen, uit hun schil gebarsten warme kastanjes een voor een op elkaar tot miniatuur piramides. Met liefde voor zijn product en gevoel voor esthetiek. Af en toe verkoopt hij wat van deze wintersnack met zijn delicate, lichtzoete en nootachtige nasmaak. ‘Afiyet olsun’ – smakelijk eten – zegt de venter wanneer hij een klant een zakje overhandigt. Hij zet de kraag van zijn lange jas rechtop tegen de winterse wind.
De kleumende straatventer steekt af tegen het volgens de laatste mode geklede publiek in Nişantaşi, een van de meest exclusieve wijken van Istanboel. Met talrijke hippe designboetiekjes, trendy restaurants, kunstgalerieën, de modeacademie, winkels met grote collecties glitterende trouwjapons en sjieke avondjurken. Ook textielzaken die aan de opschriften in het Russisch, Perzisch en Arabisch te zien onderdeel zijn van de groothandel van stoffen naar de omringende landen. De omgekeerde richting van de Zijderoute die vanuit China tot in Istanboel kwam. Winkels als Ipekyol (Zijderoute) doen er nog aan denken. Niet alleen modebewuste types voelen zich hier thuis. Zwerfkatten ook. Weldoorvoed soezen ze in portieken of genieten ongestoord van de bakjes eten en drinken die buurtbewoners voor hun deur hebben gezet.
Dit is de wijk van de oude elite met fraaie herenhuizen van rond 1900 die gebouwd werden door Griekse, Armeense en Italiaanse architecten. Op nummer 53 van de Teşvikiyelaan staat het ouderlijk huis van de Turkse auteur en Nobelprijswinnaar voor de literatuur Orhan Pamuk, die in Nederland diverse bestsellers had met titels als ‘Ik Heet Karmozijn’.
Niet alleen de etalages zijn versierd met kerstballen, groene, rode en witte feeëriek verlichte kunstkerstbomen, en opgezette rendieren met ‘Noel’ op de borst gespeld. Ook straten, pleinen en parkjes zijn door winkeliersverenigingen en deelgemeenten in de meest verwesterde districten van de stad uitbundig gedecoreerd en verlicht met alles wat doet denken aan kerst. In de Sultanahmet wijk met toeristische trekpleisters als de Hagia Sophia en de Blauwe Moskee doen ondernemers enthousiast mee. Behalve kerstdecoraties staan er op diverse plekken levensgrote Santapoppen voor hotels en in winkels.
Viert Istanboel, een van de grootste moslimsteden ter wereld, dan ook kerst? Dat niet. Maar dit is het toeristische laagseizoen en de detailhandel, hoteliers en restaurants proberen met kerstversieringen in deze slappe, donkere maand toch een goede omzet te draaien. Gewoon Amerika en Europa imiteren. De marketingafdelingen hebben kerst samengevoegd met oud en nieuw, en hebben zo een nieuw soort hybride feestmaand gecreëerd om de kooplust van de Turken en buitenlandse toeristen aan te wakkeren.
Veel Turken associëren kerstversieringen niet met kerst maar met nieuwjaar. Tot een jaar of vijftien geleden was er amper iemand die nieuwjaar vierde in Turkije. De booming economie bracht meer welvaart, een groter wordende middenklasse en een explosie van nieuwe, luxe warenhuizen. Verwesterde Turken omarmden alle rituelen die horen bij nieuwjaar en kerstmis (zonder de religieuze uitingen).
Aan Sinterklaas doen ze niet, ook al werd deze Griekse bisschop en wonderdokter in 270 aan de Turkse zuidkust geboren. Wel doen ze tegenwoordig aan pakjesavond. Verwachtingsvol wordt er naar uitgekeken. Niet op 5 december of op 25 december, maar op oudejaarsavond. De Santa’s zijn overgewaaid uit Amerika en heten hier ‘Noel Baba’ – Vader Kerstmis. De gevulde kalkoen komt pas op oudejaarsavond op tafel.
Rode lingerie kado doen aan je geliefde of aan jezelf is eveneens uit het buitenland komen aanwaaien: uit Amerika of uit Italië. Wie tijdens de jaarwisseling rood ondergoed draagt, heeft het komende jaar geluk in de liefde, zegt het bijgeloof. Het blijkt in Istanboel ook steeds meer ingeburgerd te raken.
Lingeriezaken als Penti, aan de luxe Bagdat winkelstraat in het Aziatische deel van Istanboel, haken er op in en pronken in deze decembermaand dan ook vooral met hun rode lingerie. Zoals een kerstbody met kant en jarretels, een sensuele rode string met glimmende steentjes aan de achterkant, en een kerstjurkje met open cups. Ook conservatief geklede moslima’s met streng om het haar gebonden hoofddoeken laten zich verleiden door erotische rode lingerie. Een van hen pakt een verleidelijk setje. Ze tikt op haar i-Phone en belt – met haar verloofde? met een vriendin? – en loopt dan naar de kassa om af te rekenen.
Nog uitbundiger met kerstdecoraties getooid is de Fifth Avenue van Istanboel, de Abdi Ipekcilaan, de meest exclusieve en duurste winkelstraat van de stad. Mensen die zich échte luxe kunnen veroorloven komen hier. De meeste anderen genieten gewoon van de feestelijke kerstsfeer en het bekijken van de rijken, die komen aanrijden in de nieuwste modellen van vette automerken als Ferrari, Bentley, Maserati, Jaguar, en Lamborghini. Istanboel heeft niet minder dan 34 miljardairs en dik 35.000 miljonairs. Die lopen hier graag binnen bij de flagship stores van Hugo Boss, Chanel, Louis Vuitton, Giorgio Armani, Cartier, Prada, Hermès, Gucci en Dior.
Shopaholic en fashionista Claudia uit Amsterdam geniet van de kerstsfeer in Istanboel en vergaapt zich aan alle glitter en glamour. “Daar is de P.C. Hooftstraat niks bij”, zegt ze lachend. “Ik heb net bij Intimissimi twee lingeriesetjes gekocht en glittery stiletto pumps. Wat me opvalt is dat er zo’n ontzettend groot aanbod is! Voor ieder budget is er wat te vinden, van super goedkoop tot high-end. ‘Shop till you drop’ is zeker van toepassing op Istanboel. De leren jassen, tassen en schoenen zijn echt van hoge kwaliteit, prachtig in elkaar gezet. Je betaalt er de helft of minder voor dan in Nederland”.
Niet iedereen omarmt de elk jaar groeiende kerstdecoraties en nieuwjaarsfeesten. Vorig jaar protesteerde een groep van enkele tientallen jonge moslim mannen er in Istanboel tegen als een ‘religieuze en culturele degeneratie’ en als ‘een klap in het gezicht van onze moslim identiteit’. Ze hadden een opblaasbare Santa opgeblazen en hem voor alle duidelijkheid een kruis om zijn nek gehangen voor ze hem symbolisch ‘besneden’ en hem daarna met een mes doodstaken.
Veel invloed heeft dit splintergroepje niet. In de eeuwenoude Tahtahale winkelstraatjes, achter de Kruidenbazaar, die vooral worden bezocht door moslims in conservatieve kledij, bieden winkeliers nog steeds veel kerstartikelen aan om nieuwjaar te vieren. Van opblaasbare Santa’s en kerstboomverlichtingen, tot glimmende kadoverpakkingen en kerstslingers.
Aan de overkant van de Galatabrug, in de Taksimwijk waar al eeuwen christelijke en joodse minderheden wonen, is vrijwel alles in kerstsfeer. Inclusief de Griekse, Italiaanse, Armeense, Britse en Nederlandse kerken en kapellen. Om de feestelijkse sfeer te vergroten, gaat het nostalgisch trammetje uit de jaren vijftig van de vorige eeuw, als een rijdende kerstboom op en neer over de winkelpromenade Istiklal Caddesi. In de weekends is er een extra rijtuig aangekoppeld met live muziek en drie paren die in sjieke ballroom danskleding links en rechts draaien op de muziek van een Weense wals. De boodschap is duidelijk: feesten moet in deze decembermaand. Ook in Istanboel.
Wandelgids
Verken het echte Istanboel met mijn wandelgids. Bestel je wandelingen via onderstaande link.
PDF gids
De volledige PDF-gids Wandelen in Istanbul telt 66 pagina’s en kost € 8,96. De wandelingen zijn ook afzonderlijk (€ 0,12 per pagina + € 2 startkosten) of in combinatie te bestellen. De volledige gids is ook als paperback verkrijgbaar.
Bestel je wandelingen hier:
https://www.odyssee-reisgidsen.nl/gids/wandelen-in-istanbul