Bovenop de vijfde heuvel, een paar straten achter de moskee van sultan Mehmet de Veroveraar, staat de op een na oudste moskee van Istanbul, die van Selim I.
Draai je om voor je het moskeecomplex binnengaat. Je hebt een fantastisch uitzicht: in de verte zie je het dak en de minaretten van de Hagia Sophia, de kathedraal die door Mehmet de Veroveraar in een moskee werd veranderd en rechts zie je de moskee van Mehmet zelf.
Ga nu de tuin in van de moskee van Selim I, de kleinzoon van de Veroveraar. Hij was 42 toen hij sultan werd en veranderde de richting van de expansie van het Osmaanse Rijk van westwaarts naar het zuiden. Het stroomgebied van de Eufraat en de Tigris (Irak) werd aan het rijk toegevoegd, evenals Syrië, Palestina, Egypte, en de heilige steden van de islam, Mekka en Medina.
Selim de Meedogeloze werd de eerste Turkse sultan die kalief werd – hoofd van alle moslims – doordat hij het zwaard en de mantel van de profeet Mohammed kreeg van de laatste Mamelukse heerser over Egypte. De andere titels die hij had waren ‘Dienaar van de twee heilige steden Mekka en Medina’ en ‘Kayser-i-Rum’. Zijn moeder was een Griekse uit Trabzon en zijn vader was sultan Beyazid II. Hij zette zijn vader in 1512 af en gelastte de executie van zijn broers en neven (zoals gebruikelijk was sinds de Veroveraar).
Hij had een driftige inborst en liet diverse ministers ter dood brengen. Zijn bijnaam was ‘Yavuz’, de meedogenloze. Hij dichtte ook verdienstelijk in het Osmaanse Turks en in het Perzisch. Een van zijn bekendste versregels die bewaard is gebleven is: ‘Een tapijt is groot genoeg voor twee soefi’s, maar de wereld is te klein voor twee sultans’.
Eerst zie je aan het eind van het pad de graftombe (türbe) voor sultan Selim I. Doe je schoenen uit en kijk dan binnen in het achthoekige praalgraf met gekalligrafeerde verzen uit de koran. Tegenover deze graftombe is in 1556 een tweede gebouwd voor vier van de kinderen van sultan Süleyman de Prachtlievende (zoon van Selim). Driehonderd jaar later verrees er een derde türbe voor sultan Abdülmecid I (1839-61), zoon van een slavin uit de Kaukasus, die net als zijn vader westerse hervormingen en moderniseringen initieerde, zoals die in Europa na de Franse Revolutie (1789) terrein wonnen. Een van de beginselen van de Franse Revolutie die zij, symbolisch althans, omarmden – gelijkheid – leidde tot het verbod op tulbanden en allerlei andere hoofddeksels die de rangen en standen in de samenleving accentueerden. Iedereen – van schoenenpoetser tot sultan – mocht alleen nog een vilten fez dragen. Kijk in de graftombe van sultan Abdülmecid I. Een van de grote verschillen met de praalgraven van eerdere sultans is het ontbreken van een tulband. Deze sultan heeft ook na zijn dood een simpele fez op het hoofdeinde, zoals al zijn onderdanen.
Atatürk, die in de voetsporen trad van de hervormingsgezinde sultans maar veel radicaler optrad, verbood in 1925 de fez en decreteerde dat alleen nog westerse hoeden mochten worden gedragen. En zoals je op de talloze foto’s van Atatürk ziet, gaf hij zelf het goede voorbeeld.
Geniet voor je de Selimmoskee binnengaat van het uitzicht over de oude stad en de Gouden Hoorn. Deze moskee uit 1522 is de op een na oudste van Istanbul, na de Beyazid moskee (1506), van zijn vader sultan Beyazid II. Opvallend is de eenvoud van de decoraties in de gebedsruimte en de galmende akoestiek.
Bijzonder is tevens dat er voor de vrouwen geen gebedsruimte was voorzien, achterin of bovenin, zoals bij de meeste moskeeën. Voor vrouwen werden twee aparte ingangen en gebedsruimten gebouwd aan de zijkant van de moskee. Zij konden de voorganger bij het gebed (imam) en de prediker (hatip) niet zien, alleen maar horen. Enkele jaren geleden hebben de autoriteiten achterin de gebedsruimte een houten afscherming neergezet zodat vrouwen nu ook in dezelfde ruimte kunnen bidden. Lelijk, maar wel praktisch.
Meer genieten van mijn Istanbul? Bestel dan hier mijn wandelgids:
https://www.odyssee-reisgidsen.nl/gids/wandelen-in-istanbul