Foto’s: Slawomira Kozieniec
De Turkse premier Recep Tayyip Erdogan opende op 29 oktober 2013 (de jaarlijkse Dag van de Republiek) de Marmaray, een metrotunnel van 1,4 km onder de Bosporus.
Daarmee gaat een 153 jaar oude droom van sultan Abdülmecid in vervulling. Het was de ontbrekende verbindingsschakel van wat de Turkse media met nationalistische trots de ‘Ijzeren Zijderoute’ noemen. Per trein van Peking, via Istanboel naar Amsterdam. Grappig is dat niet sultan Abdülmecid, maar sultan Mehmet de Veroveraar staat afgebeeld in het grootste van de nieuwe stations, Yenikapi.
Nederland, dat een wereldreputatie heeft op het gebied van waterbouwkunde, heeft een adviserende rol gespeeld bij wat ingenieur Frits van de Kerk ‘dit sexy project’ noemt. “In de wereld van de techneuten is dit een heel bijzonder en gedurfd project.” Twee jaar was hij actief betrokken bij de aanleg van dieptste afzinktunnel ter wereld (59,6 meter onder water). “Met kleine krachten grote, zware elementen op hun plaats krijgen. Dat is smullen voor een civiel ingenieur”.
Een tunnel aanleggen in de schaduw van de Hagia Sophia was niet alleen een ambitieus, maar ook een uiterst gecompliceerd project. De Bosporus is een druk bevaren zeestraat. Eigenlijk een gaatje tussen de enorme watermassa’s van de Zwarte Zee en de Zee van Marmara. Het zoute warme water vanuit het zuiden stroomt in noordelijke richting tegen het koude zoete water uit de Zwarte Zee. De daardoor veroorzaakte sterke turbulentie maakt de stroming enorm grillig. Dat compliceerde het afzinken van de tunnelelementen.
De metrotunnel is onderdeel van het moderniseren en uitbreiden van het openbaar vervoer per spoor in deze megastad van ruim 14 miljoen inwoners, die berucht is om zijn files, verkeerschaos en getoeter.
Tot gisteren waren forenzen aangewezen op veerboten of op de twee bruggen over de waterweg die Europa van Azië scheidt. De reistijd tussen de westelijke delen van de stad en de snelgroeiende wijken aan de Aziatische oever van de Bosporus wordt met zeker anderhalf uur verkort. De maximum capaciteit van de metrotunnel is 1,5 miljoen passagiers per dag. De reistijd onder water is slechts 4 minuten.
Het Turkse ‘project van de eeuw’ moet bijdragen aan het verminderen van de dramatische verkeersdrukte en stress in Istanboel. Uit onderzoek in 58 steden in Europa door TomTom blijkt dat Istanboel na Moskou de meest door verkeersopstoppingen geplaagde stad is. Op de ‘Congestion Index’ 2013 van TomTom staat dat de gemiddelde reistijd in Istanboel door files 55 procent langer is dan in steden waar het verkeer gewoon kan doorrijden. In de ochtendspits is de reistijd zelfs 80 procent langer en in de avondspits 125 procent langer.
Veel inwoners vragen zich af of de tunnel wel veilig is. Hij is tenslotte maar 16 kilometer verwijderd van een van de meest actieve aardbevingsgebieden in de wereld. De permanente onderaardse krachten bij de Noord-Anatolische breuklijn veroorzaakten herhaaldelijk zware aardschokken. In 1999 was er nog een met een kracht van 7.4 op de schaal van Richter ten zuiden van Istanboel. Zeker 20.000 mensen kwamen toen om het leven.Volgens berekeningen van seismologen is de kans dat een zware aardbeving de metropool binnen 30 jaar treft 77 procent.
Minister Yildirim (Transport) heeft verzekerd dat de metrotunnel ‘bestand is tegen een aardbeving met een kracht van 9 op de schaal van Richter”.
Het project heeft vijf jaar vertraging opgelopen doordat bij het graven grote archeologische ontdekkingen werden gedaan: een Byzantijnse haven uit de vierde eeuw, resten van de stadsmuur die keizer Constantijn de Grote liet bouwen, antieke schepen, en resten van de eerste inwoners van Istanbul, hun dieren en keukengerei uit 6000 v.C.
De tunnel is onderdeel van de ongekende bouwwoede van de stad, die de wederopbloei van Istanboel en haar enorme ambities typeert: de aanleg van het grootste vliegveld ter wereld, een derde brug over de Bosporus, en het graven van een megakanaal ten westen van Istanboel om de Bosporus te ontlasten. Istanboel – de oude hoofdstad van het Ottomaanse Rijk – blijft onstuimig groeien en is de economische dynamo van Turkije.
Meer ontdekken van mijn Istanbul?
Koop dan hier mijn wandelgids:
https://www.odyssee-reisgidsen.nl/gids/wandelen-in-istanbul