Foto’s © Slawomira Kozieniec
Overal kom je ze tegen. Een grote afvalzak op een simpel karretje achter zich aan slepend. Jonge mannen meestal, maar ik heb ook kinderen, meisjes en vrouwen dit werk zien doen, soms met een baby op hun rug.
Ze graaien in containers naar allerlei soorten recyclebaar afval: glas, papier, hout, metaal, plastic, blik. Elke dag. Zon of regen. Ruim 500.000 in heel Turkije.
Deze inzamelaars zwoegen 12 tot 15 uur per dag, over een afstand van 15 tot 20 kilometer, en verdienen gemiddeld zo’n 7 euro per dag.
Niemand kijkt hen aan of zegt merhaba (goedendag). Hun positie lijkt op die van paria’s, de onaanraakbaren in India, die lager zijn dan de laagsten in het kastensysteem en die het smerigste en slechtst betaalde werk moeten doen. Zelfs straathonden zijn onaardig tegen hen. Om een of andere reden beginnen ze altijd boos te blaffen tegen de inzamelaars in een poging hen de buurt uit te jagen.
Deze straatwerkers, die vaak armoede en geweld in het oosten en zuidoosten van Turkije zijn ontvlucht, maar ook vluchtelingen uit Afghanistan en uit andere landen die illegaal in Turkije verblijven, werken keihard om een schamel inkomen bij elkaar te graaien. Zeven dagen per week struinen ze de straten af op zoek naar afval voor hergebruik. Wanneer er echt niets meer in hun enorme afvalzak gepropt kan worden, sleuren ze hun afval naar een centraal verzamelpunt waar ze per kilo betaald worden.
Het werk is extra zwaar in de wijken waarin ze hun vrachten tegen de heuvels op moeten trekken en langs drukke straten waar autobestuurders hen vaak van de sokken rijden.
In vrijwel alle wijken van Istanbul gaat afvalscheiding nog op deze manier, hoewel er ook langzaamaan meer buurten zijn waar glasbakken verschijnen en textielcontainers voor tweedehands kleding.
In heel Turkije wordt nog maar 11 procent van het afval hergebruikt. Er zijn diverse initiatieven om dat percentage op te schroeven en de vervuiling van het milieu tegen te gaan.
In 2016 ging in Nederland het verbod in op gratis plastic tassen met als doel zwerfvuil op straat en in zee tegen te gaan en verspilling van grondstoffen te voorkomen.
Turkije heeft vanaf 1 januari 2019 ook zo’n verbod afgekondigd. Alleen wie betaalt, krijgt nog een plastic tas in de winkels. De prijs is vastgesteld op 25 kuruş per tasje.
Ook het hergebruik van plastic, glas, papier en ander afval wordt gestimuleerd. Een leuk initiatief is dat in het metrostation Şişhane en twee andere metrostations containers zijn geplaatst waar je per plastic fles 3 kuruş op je metrokaart bijgeschreven krijgt. Bravo! Ik hoop dat ze het proefproject snel naar alle metrostations gaan uitbreiden.
Tot 1953 werd veel afval in de Bosporus, in het water van de Gouden Hoorn en in ander water gedumpt. In dat jaar kwam er een nieuwe wet die dat verbood, maar tot de jaren ’90 was er niemand die overtreders bestrafte. In 1994 was er in de wijk Ümraniye een methaanexplosie in een illegale vuilstortplaats waarbij 37 mensen om het leven kwamen.
Sindsdien wordt er veel scherper toegezien op het ophalen en op een meer milieuvriendelijke manier verwerken van afval. Er is vooruitgang geboekt, maar er is nog heel veel te doen voor het doel van ‘zero waste’ dichterbij komt.
Tot die tijd zullen we veel van de ongeveer 200.000 inzamelaars van recyclebaar afval op straat in Istanbul zien.
Groet hen of knik hen vriendelijk toe, want ze doen belangrijk en zwaar werk.
Meer ontdekken van mijn Istanbul?
Bestel dan mijn wandelgids hier:
https://www.odyssee-reisgidsen.nl/gids/wandelen-in-istanbul